De eerste vermelding

Het bestaan van de huidige plaats Geldermalsen wordt voor het eerst gesuggereerd in een oorkonde van 12 augustus 850 (Sloet Oorkondenb. nr. 41). Daarin wordt gesproken over Uberan Malsna (later Boven-Malsen/Malsen Superior genoemd), waarmee het tegenwoordige Buurmalsen wordt bedoeld. Dit veronderstelt echter tegelijkertijd de aanwezigheid van een Malsen Inferior of Nedermalsen (ten zuiden van de Linge). In de archieven komen we het ook wel tegen als Burchmalsen, 's-Hertogenmalsen, Gelremalsen, Geldermalssum, Geldermalssen en Geldermalsem. Het onderscheid tussen Buur- en Geldermalsen is in later tijden te verklaren doordat Buurmalsen kon worden gezien als Malsen bij Buren, behorende tot het graafschap Buren en Geldermalsen als het Malsen bij Gelre, behorende tot het grondgebied van de Hertog van Gelder.

Het geslacht Van Bentheim

De Graaf van Gelre kocht in 1253 van Otto V, graaf van Bentheim, al zijn eigen goed (allodium) boven Asperen gelegen te weten Malsen, met alle toebehoren, mannen, dienstmannen en rechten:. Daarmee is niet gezegd, dat het om het hele dorpsgebied van Geldermalsen ging.

De heer Coldewey, die over het bekende geslacht Van Kuyc uitgebreid onderzoek heeft gedaan, geeft juist hen op als de Heren van Geldermalsen van circa 1070-1400 (uitgave De Heren van Kuyc 1096-1400 - zie ook de uitgave Het wapen van Meteren). Wanneer we denken aan de bezittingen hier van de Duitse Van Bentheims moet daarom meer worden gedacht aan een (versterkt?) huis en bijbehorende gronden. De Graaf van Gelre gaf Otto V zijn goederen weer in leen terug. Zijn zoon Johan II verkocht vanaf 1306 alle Bentheimse goederen in onze streek. Enige tijd later komen de broers Walraven (vermeld 1318-1331, ridder) en Theodoor (Dirk, vermeld 1318-1334) van Benthem voor in Geldermalsen. Zij voerden hetzelfde wapen als de graven van Bentheim, maar verwantschap is niet aangetoond.

Van Malsen - Van Kuyc - Van Borssele

Hoewel een relatie met het wapen van het geslacht Van Kuyc zeker niet misplaatst zou zijn is het wapen van Geldermalsen verbonden aan de graven Van Bentheim. Uit niets blijkt, dat er ooit ook tussen het roemrijke Geldermalsense geslacht Van Borssele en de stad Bentheim een relatie heeft bestaan (wordt wel beweerd). Wellicht vindt deze gedachte een voedingsbodem in het feit, dat enkele telgen van het geslacht Van Borssele belangrijke posities bij enkele Duitse hoven hebben bekleed (bijvoorbeeld afgevaardigde van de Vergadering der Staten-Generaal). Daarnaast is niet aantoonbaar, dat er ooit een verband heeft bestaan tussen ons (Gelder)Malsen en de Heren van Malsen die woonden in Well bij Ammerzoden. Hun van oorsprong middeleeuwse "Huis te Malsen" is fraai gerestaureerd en nog steeds een pronkstuk in de Bommelerwaard.

Het kasteel te Geldermalsen

Van een burcht te Geldermalsen is al sprake in het jaar 1096. Zij zou later de naam "Ravesteyn" (Rave(n)stein) krijgen, zijnde wellicht een verwijzing naar de eerder genoemde Walraven van Benthem. De Heerlijkheid werd in de periode 1276-1281 ook wel Burchmalsen genoemd. In 1741 wordt het kasteel beschreven als een door grachten omringd adellijk huis met twee hooge trapgevels, een lage vierkante toren met een voormuur en een valbrug. Als bijgebouwen worden vermeld: "Tuynmans Huys, koetshuys, stallingen, orangery, Duyvenhuys en vordere gebouwen". In die tijd was mr. Willem Hendrik van Borssele, Burgemeester van Bommel, Heer van Geldermalsen. In 1828 liet de toenmalige eigenaar en bewoner Edmond Willem van Dam van Isselt de oorspronkelijke behuizing ingrijpend vernieuwen. Later werd het huis "Groot Ravenstein" genoemd, in tegenstelling tot "Klein Ravenstein" in Buurmalsen. Op 4 april 1916 werd het publiek verkocht en kort daarna gesloopt. Het kasteel te Geldermalsen (Ravenstein) stond in het gebied wat nu wordt omschreven als Zwarte Kamp.

Omschrijving van het wapen

Het wapen werd aan de voormalige gemeente Geldermalsen verleend op 24 december 1918. Tot deze gemeente behoorde ook het dorp Meteren. Of de plaats Geldermalsen -evenals Meteren- daarvoor ooit een ander geheel eigen wapen kende (mogelijk verbonden aan één van de hiervoor genoemde andere families) is niet bekend.

De officiële omschrijving luidt: in keel, 19 besanten van goud geplaatst 4,4,4,4,3; het schild gedekt met een gouden kroon van drie bladeren en twee parels. Dit wapen komen we tot op de dag van vandaag nog tegen in de Duitse plaats Bentheim.

De betekenis van de besanten in het wapen (tegenwoordig spreekt men van bezanten) is niet geheel duidelijk. Er wordt wel gesproken van bollen of kogels die wel meer in de Duitse heraldiek worden aangetroffen. Daar worden de bezanten echter geschaduwd, iets wat in het wapen van Geldermalsen niet het geval is. In het wapendiploma van het wapen van de per 1-1-1978 gevormde nieuwe gemeente Geldermalsen zijn de bezanten -afgeleid van het oude gemeentewapen - door de Hoge Raad van Adel wel geschaduwd weergegeven. Een andere veronderstelling ten aanzien van de bezanten luidt, dat de "rondjes" gouden penningen of munten voorstellen. Het woord "bezant" zou dan afgeleid kunnen zijn van Byzantium, het tegenwoordige Istanboel. Het zou dan om munten uit die stad kunnen gaan, vermoedelijk uit de tijd van de kruistochten.