Linge

Ooit was de Linge een belangrijke Rijntak, een ontstuimige rivier, maar nu is de Linge een vriendelijk riviertje dat zich kronkelend een weg door de Betuwe baant. De Linge is een ideale plaats voor recreatie, zowel wandelaars, fietsers en vaarders kunnen genieten van de rust en natuur in het Linge gebied. De alom bekende Buurmalsense fotograaf George Burggraaff heeft diverse fotoboeken gepubliceerd waarin het Linge gebied in al zijn facetten wordt belicht. Bij de VVV in Buren zijn fietsroutes te verkrijgen die door dit gebied lopen.
De Linge is een tak van de Rijn en is Nederlands langste rivier (108 km) In de 2e eeuw voor onze jaartelling is de Linge ontstaan als een afsplitsing van de Waal op de plaats waar later Theole is ontstaan, het tegenwoordige Tiel. Een gedeelte van het oude beginstuk bestaat nog en heet nu de dode Linge. In de Romeinse tijd was de Linge de voornaamste Rijnarm. De huidige Waal bij Tiel naar het zuiden bestond nog niet, het Rijnwater liep via het bed van de huidige Linge.
Dat de Linge vroeger goed bevaarbaar was blijkt uit de vondsten van een Romeins schip en scheepsonderdelen o.a. bij de Zandput (Wadenoyen) en bij een andere zandafgraving ca. 4 km stroomopwaarts.
Kijkend naar de plattegrond van Tiel uit 1557 is te zien dat Tiel toen heel onnatuurlijk langs de Waal lag, alle havensteden hebben hun langste zijde langs de rivier, alleen Tiel ligt maar met een puntje langs de toenmalige Waal. De Waal recht doorgaand onder Tiel zoals in de Romeinse tijd maakt de vorm van Tiel echter veel logischer.

pijsteen

Voordat de waterstand in de Linge werd gereguleerd kwamen dijkdoorbraken en overstromingen met vele doden en grote schade voor, o.a. 1809 en 1854. Gecoördineerd beheer van dijken en rivieren was dan ook van de hoogste noodzaak. Om de hoogte van de waterstand, de diepte van de rivier en de hoogte van de dijken te kunnen bepalen zijn er op diverse plaatsen peilstenen geplaatst. De stenen werden op betrekkelijk willekeurige hoogte in de gevel ingemetseld en later van de goede maat voorzien. De opgegeven maat was geen absolute, maar gaf b.v. de waterhoogte aan behorend bij het peil in Asperen (naar 't verhang). Tegenwoordig (vanaf 1885) wordt het peil in absolute maat aangegeven t.o.v. het Normaal Amsterdams Peil.

Wielen :
Door deze overstromingen zijn er aan de Linge een aantal wielen gevormd, bij een doorbraak kon men het gat, met de toenmalige techniek, niet tegen de stroom in dicht krijgen. Er werd een nieuwe dijk om de doorbraak heen gelegd, met als resultaat dat er een wielvormige uitstulping in de Linge overbleef. Door de kracht van het kolkende water werd er een diep gat geslagen, de wielen die onstonden waren diepe plassen, verbonden met de Linge maar zonder stromend water. Door de verbinding met de Linge kon bij hoog water wel modderrijk water in het wiel stromen. Maar door het ontbreken van stroming bezinkt de modder en wordt het wiel langzaam ondieper.

Huidige situatie:
De Linge ontspringt nu via een kunstwerk van beton en staal uit de Rijn in de buurt van Doornenburg. Bij laagwater wordt de Linge zelfs volgepompt vanuit het Pannerdens kanaal.
Bij Gorinchem komt de Linge via twee sluizen in de Nieuwe Merwede. Een sluis is voor de pleziervaart en ligt midden in de stad op de plaats van de oude sluis. Een nieuwe sluis is buiten de stad aangelegd voor de beroepsvaart. Het bovenste deel van de Linge tot aan Zoelen is in de 13e eeuw ontstaan door het verbinden van poelen, sloten en overloopgeulen, door de mens en is dus eigenlijk meer een kanaal dan een rivier. De bovenstroom kreeg in 1951 / 1952 zijn huidige breedte met als doel de afwatering te verbeteren. Vanaf Zoelen slingert de Linge in zijn oorspronkelijke natuurlijke bedding (de oude Rijntak).

De Linge vormt een groot gedeelte van de zuidgrens van de gemeente Buren. De Linge zorgt gevoed door de Korne en de daarop aansluitende Maurikse wetering, tevens voor de ontwatering van een groot deel van de gemeente Buren. Strommafwaards van Buren loopt de Linge door de gemeente Geldermalsen en loopt daarna Zuid- Holland in.

Linge

De Linge kruist op de grens tussen Buren met Tiel en Neder-Betuwe het Amsterdam- Rijnkanaal. De Linge verdwijnt aan de noordzijde in de kanaaldijk om er aan de zuidzijde weer uit een betonnen kunstwerk te voorschijn te komen. De vorkvormige loop vóór de onderdoorgang met het Amsterdam- Rijnkanaal is ontstaan omdat men bij verbreding van het kanaal nieuwe buizen heeft geplaatst. De loop van de Linge moest natuurlijk tijdens de werkzaamheden gehandhaafd blijven, daarom zijn de nieuwe buizen naast de oude gelegd.

Linge

Foto's B.W.P.M. Mauritsz MakingThePages b.v.